Đền Đô (hay Cổ Pháp điện hoặc đền Lý Bát Đế) thuộc xóm Thượng, làng Đình Bảng (này là phường Đình Bảng), thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Nằm cách Hà Nội gần 20km về phía Bắc, đền Đô trực thuộc địa phần hương Cổ Pháp, châu Cổ Pháp (làng Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh), đền Đô là quần thể kiến trúc tín ngưỡng thờ tám vị vua đầu tiên của triều nhà Lý.

Nơi đây thờ tự 8 vị vua nhà Lý là: Lý Công Uẩn tức Lý Thái Tổ (1009-1028); Lý Thái Tông (1028-1054); Lý Thánh Tông (1054-1072); Lý Nhân Tông (1072-1128); Lý Thần Tông (1128-1138); Lý Anh Tông (1138-1175); Lý Cao Tông (1175-1210) và Lý Huệ Tông (1210-1224).

Theo Quyết định số 154 của Bộ Văn hóa - Thông tin cũ, nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày 25/01/1991, đền Đô đã được Nhà nước Việt Nam công nhận là di tích lịch sử - văn hóa.
 

1. Lịch sử

Đền Đô Từ Sơn Bắc Ninh được khởi công xây dựng từ ngày 3 tháng Ba năm Canh Ngọ 1030 bởi vua Lý Thái Tông khi hoàng đế về quê làm giỗ cha. Về sau này, đền Đô cũng được mở rộng và trùng tu nhiều lần. Vào năm thứ hai niên hiệu Hoàng Định của vua Lê Kính Tông (năm 1620), đền được trùng tu lớn nhất vào có khắc văn bia ghi lại công đức của các vị vua triều nhà Lý.

2. Diện tích

Diện tích của đền Đô lên tới 31.250 m² với hơn 20 hạng mục công trình. Đền chia ra thành 2 khu vực là nội thành và ngoại thành. Tất cả đều được xây dựng rất công phu và đắp vẽ chạm khắc tinh xảo.
 

3. Khu nội thành

Hai cánh cổng vào nội thành có trạm khắc hình năm con rồng nên được gọi là Ngũ Long Môn.

Chính điện gồm trước tiên là Phương đình (nhà vuông) rộng đến 70 m² với 8 mái và 3 gian rộng. Tiếp đó là nhà Tiền tế rộng 220 m² với 7 gian. Điện thời vua Lý Thái Tổ được đặt tại đây. Ở phía bên trái điện thời có treo một tấm bảng ghi lại “Chiếu dời đô” của vua Lý Thái Tổ với đúng 214 chữ, tương ứng với 214 năm trị vì của 8 đời vua nhà Lý. Ở phía bên phải có treo tấm bảng ghi bài thơ nổi tiếng “Nam quốc sơn hà Nam đế cư...”.

Cuối cùng là Cổ Pháp điện rộng 170 m² gồm 7 gian là nợi đặt tượng, bài vị và ngai vàng của 8 vị vua nhà Lý. Nơi thờ Lý Thái Tổ và Lý Thái Tông là gian giữa; Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông và Lý Thần Tông được thờ lần lượt tại ba gian bên phải; Lý Anh Tông, Lý Huệ Tông và Lý Cao Tông được thờ lần lượt ở ba gian bên trái.

Bên trong khu nội thành còn có nhà chuyển bồng, mang kiến trúc theo kiểu chồng diêm 8 mái, 8 đao cong mềm mại, nhà tiền tế, nhà để kiệu thờ và nhà để ngựa thờ. Phía Đông đền còn có nhà bia, đây là nơi đặt “Cổ Pháp Điện Tạo Bi” (bia đền Cổ Pháp). Tấm bia đá này có chiều cao 190cm, chiều rộng 103cm, độ dày 17cm, được khắc dựng năm Giáp Thìn (1605) do chính tiến sĩ Phùng Khắc Khoan soạn văn bia và ghi lại sự kiện lịch sử nhà Lê xây dựng lại đền, ghi công đức các vị vua nhà Lý.
 

4. Khu ngoại thành

Đền Đô có khu ngoại thành bao gồm Thủy đình, Phương đình, nhà chủ tế, nhà kho, nhà khách và đền thờ vua Bà Lý Chiêu Hoàng (còn gọi là đền Rồng). Được xây dựng trên hồ bán nguyệt, Thủy đình mang kiến trúc chồng diêm 8 mái, 8 đao cong và rộng 5 gian. Ngày trước, đây là nơi ngồi xem biểu diễn rối nước của các chức sắc.

Nhà văn chỉ (thờ quan văn) và võ chỉ (thờ quan võ) tiêu biểu nhất trong suốt 216 năm của vương triều Lý nằm ở hai bên tả hữu đền Đô. Với ba gian chồng diêm rộng 100 m², nhà văn chỉ nằm phía bên trái khu nội thành thờ Tô Hiến Thành và Lý Đạo Thành, đây là hai quan văn có công lớn giúp nhà Lý.

Có kiến trúc tương tự nhà văn chỉ, nhà võ chỉ nằm ở phía phải khu nội thành thờ Lê Phụng Hiểu, Lý Thường Kiệt, Đào Cam Mộc, những quan võ có công lớn giúp vương triều Lý.
 

5. Lễ hội đền Đô

Được tổ chức vào các ngày 14, 15, 16 tháng 3 âm lịch, lễ hội đền Đô Bắc Ninh nhằm kỷ niệm ngày Lý Công Uẩn lên ngôi vua (ngày 15/3 năm Canh Tuất 1009), ban “Chiếu dời đô”. Các du khách hành hương để thể hiện lòng nhớ ơn và thành kính của người dân Việt đối với các vị vua triều Lý trong ngày hội lớn này.

Đền đô Bắc Ninh tọa lạc tại nơi đắc địa, phong thủy tốt, vượng khí, “Liên hoa bát diệp” (bông sen tám cánh) tỏa sáng tâm Phật, là nơi đất rồng thiêng “Địa linh nhân kiệt xuất nhập hanh thông” (đất thiêng, người giỏi, ra vào may mắn).
 

-----------------

• Nguồn: Theo GDVN
• Thực hiện: Trà My, Hoàng Dương

Nếu các bạn có tâm sự muốn chia sẻ hay muốn hợp tác với chúng tôi, vui lòng liên hệ camxuc@i-com.vn